Zaburzenia pigmentacyjne i trądzik. Wsparcie terapi

Najnowsze badania wskazują, że stosowanie chlorowodorku cysteaminy i analogu siarczanu heparanu (HSA) stanowi istotne wspomaganie leczenia dermatologicznego opornych przebarwień i trądziku różowatego.

Trudno wyobrazić sobie współczesną dermatologię bez nowoczesnych preparatów służących do odpowiedniej pielęgnacji skóry. Produkty te wspomagają leczenie wielu chorób dermatologicznych, takich jak trądzik, trądzik różowaty, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, czy przebarwienia. Nie istnieje jednak prawne uwarunkowanie, które definiowałoby pojęcie preparatów potocznie nazywanych „dermokosmetykami” lub „kosmeceutykami”. Oba te pojęcia używane są zamiennie i odnoszą się do tej samej grupy produktów kosmetycznych, które zawierają wyższe stężenia substancji biologicznie aktywnych.

Mimo, że sformułowanie „kosmeceutyki” nie jest do końca uregulowane prawnie, firmy, które produkują takie preparaty kładą szczególny nacisk na badania kliniczne i potwierdzenie skuteczności ich formuł. Jest to niezwykle ważne ze względu na ich szerokie stosowanie w wielu dermatozach, które wymagają odpowiednio skomponowanych formuł produktów i przenikania substancji aktywnych do głębszych warstw skóry.

Cysteamina jest najprostszym aminotiolem wytwarzanym fizjologicznie w komórkach ssaków. Jako produkt naturalnej degradacji niezbędnego aminokwasu L-cysteiny, cysteamina jest biosyntetyzowana podczas cyklu metabolizmu koenzymu A. Fizjologicznie jest dobrze rozprowadzana w tkankach ssaków. Wysoce skoncentrowana w mleku kobiecym, działa jako wewnętrzny przeciwutleniacz i jest znana ze swojej roli ochronnej. Liczne badania dokumentują, że cysteamina jest silnym środkiem odbarwiającym skórę.

Historycznie rzecz biorąc, jej szybkie utlenianie i bardzo odrażający zapach do niedawna utrudniały stosowanie miejscowe. Obecnie jednak osiągnięto stabilizację cysteaminy. Uzyskano akceptowalną postać galenową do stosowania miejscowego. Od 2015 r. skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancję stabilizowanej cysteaminy wykazano w wielu badaniach klinicznych, a także w opisach przypadków. Cysteamina jest środkiem o udowodnionym profilu bezpieczeństwa, ma również działanie przeciwnowotworowe i dobrze znane działanie antymutagenne.

Wiadomo, że cysteamina jest związkiem tiolowym, a tiolowe środki odbarwiające są inhibitorami tyrozynazy i peroksydazy – dwóch kluczowych enzymów biorących udział w biosyntezie melaniny. Wiadomo również, że tiole wychwytują dopachinon i usuwają go ze szlaku melanogenezy. Cząsteczki tiolu mogą działać jako chelatory jonów żelaza i miedzi, które biorą udział w reakcjach Fentona związanych z syntezą pigmentu. Wykazano też, że cysteamina zwiększa wewnątrzkomórkowe stężenie glutationu. Wyższe poziomy wewnątrzkomórkowego glutationu są związane z przesunięciem dopachinonu z dala od szlaku melanogenezy, co powoduje, że melanogeneza przebiega wolniej.

W skórze wewnętrzna aktywność przeciwutleniająca cysteaminy skutkuje rozjaśnieniem melaniny w warstwie rogowej.

Melanina w warstwie rogowej naskórka może występować w utlenionej ciemnej postaci lub w zredukowanej jaśniejszej postaci. Taki jest np. mechanizm działania rozjaśniającego skórę kwasu askorbinowego, który w dużych stężeniach stosowany jest w kosmetykach do rozjaśniania skóry.

Wykazano, że cysteamina jest skuteczną cząsteczką redukującą, a zatem rozjaśnia melaninę, redukując ją do jej jaśniejszej postaci w powierzchniowej warstwie naskórka. Wykazano również, że cysteamina nie działa poprzez melanocytotoksyczność, ale poprzez hamowanie syntezy melaniny, powodując depigmentację.

Członek rodziny glikozaminoglikanów wiążących wodę (która obejmuje kwas hialuronowy), siarczan heparanu (HS) występuje naturalnie na powierzchni wszystkich zdrowych komórek, gdzie jego rola wykracza poza zwykłe nawilżanie skóry. Badania naukowe pokazują, że odgrywa kluczową rolę w organizowaniu odpowiedzi immunologicznej skóry na stany zapalne, które leżą u podstaw wielu problemów skórnych. Siarczan heparanu wykazuje również zdolność hamowania niektórych cytokin prozapalnych.

Z wiekiem ilość siarczanu heparanu w organizmie maleje, co prowadzi do przewlekłych stanów zapalnych skóry. To zapalenie jest odpowiedzialne między innymi za zaczerwienienie twarzy i widoczne oznaki starzenia.

Siarczan heparanu, ze względu na wielkość cząsteczki, nie może pokonać bariery naskórkowej. Dlatego amerykańska firma Sente Labs opracowała Heparan Sulfate Analog (HSA) – zmodyfikowaną wersję siarczanu heparanu, która może tę barierę pokonać i wnikać do głębszych warstw skóry. Opatentowana i zastrzeżona cząsteczka analogu siarczanu heparanu (HSA) naśladuje działanie siarczanu heparanu, zapewniając naturalne wzmocnienie odpowiedzi immunologicznej skóry na stany zapalne.

Badania kliniczne o wysokim standardzie potwierdziły znaczną korektę pigmentu przy stosowania 5% cysteaminy miejscowo u ludzi. Stabilizowana cysteamina wykazała znaczącą skuteczność w leczeniu melasmy w dwóch randomizowanych badaniach klinicznych z podwójnie ślepą próbą. Okazała się równie skuteczna, jak dobrze znane terapie depigmentacyjne, w tym formuła Kilgmana, czy mezoterapia kwasem traneksamowym, z wyższą tolerancją. Najnowsze badanie kliniczne wykazało znaczną skuteczność miejscowej cysteaminy w leczeniu plam soczewicowatych, które są zwykle uważane za oporne na miejscowe środki odbarwiające.

W najnowszym randomizowanym badaniu z podwójnie ślepą próbą badano skuteczność połączenia 5% chlorowodorku cysteaminy z analogiem siarczanu heparanu  (HSA) u pacjentów z przebarwieniami od stopnia umiarkowanego do ciężkiego. Wykazano 71% skuteczność w redukcji ciemnych plam w skali MASI (Melasma Area Severity Index) po 16 tygodniach stosowania. W grupie kontrolnej (tylko cysteamina) skuteczność wynosiła 55%. Stosowanie kombinacji cysteaminy z analogiem siarczanu heparanu było również lepiej tolerowane przez pacjentów w zakresie suchości skóry, zaczerwienienia i uczucia pieczenia w trakcie stosowania.

Miejscowa stabilizowana cysteamina może być uważana za jedną z najsilniejszych dostępnych metod leczenia zaburzeń hiperpigmentacyjnych u ludzi. Cysteamina  jest obecnie wskazana w leczeniu zaburzeń hiperpigmentacyjnych, takich jak melasma, przebarwienia pozapalne i plamy soczewicowate.

Zmiany w trądziku różowatym są wynikiem odpowiedzi immunologicznej i angiogennych właściwości peptydu LL-37. Peptyd ten indukuje sygnał zapalny, który aktywuje inflamasom NLRP3, wywołując patogenezę trądziku różowatego. Wyniki badań pokazują, że peptyd LL37 jest hamowany przez wiązanie na powierzchni komórki glikozaminoglikanu, siarczanu heparanu.

Analog siarczanu heparanu (Heparan Sulfate Analog – HSA) to chroniony patentem analog siarczanu heparanu o niskiej masie cząsteczkowej, który został opracowany i zastosowany w Dermal Repair Cream (DRC), specjalnie w celu wspomagania takich odpowiedzi immunologicznych.

Badania in vitro z użyciem ludzkich keratynocytów naskórka wykazały, że wzrost stężenia HSA zmniejszył toksyczność LL-37 i uwalnianie cytokin IL-8. Jednoośrodkowe, randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą obejmowało 16 osób (z fototypem skóry od I-IV w skali Fitzpatricka) z rozpoznaniem klinicznym trądziku różowatego typu 1 i rumienia twarzy o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, którzy byli poddawani zabiegowi z użyciem lasera (PDL). Kliniczną poprawę rumienia twarzy oceniano na początku badania oraz po 2, 4 i 8 tygodniach. Wykazano, że HSA o niskiej masie cząsteczkowej znacznie zmniejsza kliniczne objawy trądziku różowatego w ciągu 8 tygodni stosowania, co prawdopodobnie wynika z hamowania uwalniania cytokiny IL-8 indukowanej przez LL-37. Odkrycia te wskazują na zasadność stosowania Dermal Repair Cream w miejscowych schematach leczenia trądziku różowatego, ponieważ wykazują widoczne korzyści dla skóry i poprawę tolerancji terapii PDL w krótszym czasie w porównaniu z zastosowaniem samej terapii PDL.

Niezaspokojone potrzeby w zakresie bezpiecznego i skutecznego środka depigmentacyjnego są widoczne na całym świecie, szczególnie w przypadku ciemniejszych odcieni skóry. Naturalna obecność cysteaminy w tkankach ludzkich oraz długa historia jej stosowania przez ludzi czynią z niej bezpieczny produkt do użytku kosmetycznego i estetycznego.

Obecnie cysteamina udowadnia, poprzez liczne badania, swoją wysoką skuteczność w korekcji przebarwień skóry różnego rodzaju i jest poważnym pretendentem do roli nowej, niehydrochinonowej opcji pierwszego rzutu w leczeniu zaburzeń hiperpigmentacyjnych.

Połączenie cysteaminy z analogiem siarczanu heparanu (HSA) daje nam nowe możliwości zastosowania tego składnika, poprzez kontrolę stanu zapalnego, w korekcji opornych przebarwień. Natomiast działanie HSA wykracza poza jego zdolności do zatrzymywania wody i kontroli stanu zapalnego. Udowodniono bowiem, że jest w stanie hamować cytokiny prozapalne w przebiegu trądziku różowatego.

    1. Significant therapeutic response to cysteamine cream in a melasma patient resistant to Kligman’s formula. Kasraee B, Mansouri P, Farshi S., J Cosmet Dermatol. 2019 Feb;18(1):293-295. doi: 10.1111/jocd.12837. Epub 2018 Dec 11.