Egzosomy. Terapia regeneracyjna i anti-aging nowej generacji

Medycyna regeneracyjna to interdyscyplinarna dziedzina nauki, która rozwija się bardzo dynamicznie. Jej celem jest poszukiwanie skutecznych metod stymulowania naturalnych procesów samoregeneracyjnych organizmu, przebudowa uszkodzonych tkanek oraz ich odnowa. Jej techniki wykorzystywane są m.in. w ortopedii, chirurgii, stomatologii, dermatologii i medycynie estetycznej. W ostatnim czasie duże nadzieje związane z terapiami regeneracyjnymi wiąże się z egzosomami.

Egzosomy są zewnątrzkomórkowymi nanopęcherzykami produkowanymi przez komórki macierzyste. Krążą one w płynach ustrojowych, pełniąc kluczową rolę w komunikacji międzykomórkowej. Są najważniejszym mediatorem, działają bowiem jako przekaźniki z komórek macierzystych do innych, nawet odległych komórek, przenoszą ładunki między nimi i wpływają na zmiany określonych funkcji komórek docelowych.

Zawierają ponad 1000 rodzajów peptydów, od 500 do 800 białek, ponad 370 różnego rodzaju lipidów, antyoksydanty, enzymy, czynniki wzrostu, jak również cytokiny, które stymulują inne komórki układu immunologicznego do określonych reakcji.

Egzosomy odkryto w latach 60. XX wieku. Po raz pierwszy określenia „egzosom” użyto w 1987 roku, a w 1991 wyizolowano je z komórek macierzystych z galarety Whartona obecnej w pępowinie. W 1996 roku wykazano, że egzosomy wytwarzane są także przez różne rodzaje komórek, szczególnie komórki macierzyste znajdujące się w podskórnej tkance tłuszczowej.

Z tego względu, że ich „odbiorcami” są m.in. fibroblasty, postanowiono wykorzystać je w terapii skóry – jej odnowie i odmładzaniu.

Przeprowadzono szereg badań klinicznych, w których wykazano, że egzosomy pochodzące z ludzkich mezenchymalnych komórek macierzystych mają dobroczynne i wszechstronne oddziaływanie na kondycję skóry. Ich największą zaletą jest przyspieszanie procesów regeneracyjnych w tkankach. Są one do zachodzenia tych procesów wręcz niezbędne, ze względu na swój bogaty skład. W badaniach wykazano, że egzosomy promują znormalizowaną regenerację wszystkich warstw skóry. Wpływają na prawidłowe gojenie się ran, przyspieszając ich zamykanie się, hamują proces tworzenia się blizn, w tym blizn przerostowych. Wszystko to za sprawą regulacji dystrybucji włókien kolagenowych, regulacji proporcji kolagenu (hamowanie ekspresji kolagenu) oraz regulacji różnicowania fibroblastów (transróżnicowanie fibroblastów w miofibroblasty).

Przeprowadzone badania potwierdziły, że zastosowanie egzosomów we wczesnej fazie gojenia się rany oraz na późnym etapie, wpływa na osłabienie odkładania się kolagenu i złagodzenie tworzenia się blizny.

W badaniach wykazano także, że zmniejszając poziom cytokin zapalnych skutecznie łagodzą przebieg atopowego zapalenia skóry oraz – poprzez ułatwienie syntezy ceramidów de novo – przywracają funkcje bariery naskórkowej. Ponadto potwierdzono ich skuteczność w niwelowaniu przewlekłego rumienia, który wystąpił jako efekt uboczny stosowania leku. Potwierdzono również działanie egzosomów w rozjaśnianiu przebarwień poprzez ich wpływ na melanogenezę. Dokładne mechanizmy działania nie są jeszcze poznane, niemniej stwierdza się mniejszy wewnątrzkomórkowy poziom melaniny po zastosowaniu terapii z egzosomami.

Egzosomy pochodzące z mezenchymalnych komórek macierzystych zwiększają syntezę kolagenu i elastyny, wzmacniają angiogenezę, proliferację komórek, wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwstarzeniowe. W badaniach wskazuje się, że mogą być one wykorzystywane jako wspierająca terapia zewnętrzna w procedurach anti-aging, bo mają wpływ m.in. na syntezę kolagenu i elastyny, regulując homeostazę i melanogenezę oraz mają udowodnione właściwości rozjaśniające skórę.

Zastosowanie egzosomów na skórę powoduje poprawę jej ogólnej kondycji – staje się ona odpowiednio nawodniona, elastyczna, poprawia się jej koloryt, zmarszczki ulegają redukcji, można zauważyć jej widoczne odmłodzenie, poprzez uruchomienie produkcji kolagenu. Terapia wpływa dobroczynnie na redukcję przebarwień (głównie pozapalnych), łagodzi stany zapalne i wpływa na odbudowę bariery skórnej w przypadku różnych dermatoz.

Ponadto egzozomy przyspieszają gojenie i zapobiegają powstawaniu nieestetycznych blizn. Dostępne publikacje podają, że w przypadku już istniejących blizn, np. potrądzikowych, połączenie laseroterapii z zewnętrzną terapią egzosomami ma działanie synergistyczne, co znacznie przyspiesza gojenie skóry, łagodzi efekty uboczne terapii laserowej i potęguje procesy regeneracyjne, co wpływa na skrócenie czasu rekonwalescencji.

Co więcej, w badaniach wskazuje się na skuteczność egzosomów, jako elementu wspierającego w terapii łysienia androgenowego oraz telogenowego, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Badacze donoszą o wpływie egzosomów na proliferację mieszków włosowych, przyspieszenie fazy anagenu i ochronę mieszków włosowych przed reaktywnymi formami tlenu.

Egzosomy nie są komórkami i nie posiadają aktywnego DNA, nie zmieniają więc DNA komórki i nie są terapią genową. W badaniach potwierdza się ich bezpieczeństwo do stosowania jako terapia miejscowa. Nie wykazują skutków ubocznych w badaniach toksykologicznych.

Egzosomy stosuje się obecnie zewnętrznie, w większości, jako element terapii łączonej z zabiegami laserowymi, mikronakłuwaniem etc. Są one innowacyjną i bardzo obiecującą terapią. Maksymalizują potencjał regeneracyjny skóry i działają wspomagająco w  wielu wskazaniach terapeutycznych. Potrzebne są jednak dalsze badania pod kątem ich zastosowania i bezpieczeństwa.

Lek. Michał Kaniowski – absolwent AM we Wrocławiu, dermatolog, lekarz medycyny estetycznej. Specjalizuje się w kompleksowych terapiach z zakresu dermatologii estetycznej oraz medycyny regeneracyjnej. Współwłaściciel Kaniowscy Clinik we Wrocławiu.